Próby PL MT

Próby tropienia użytkowego PL  MT – czym są, jaki jest ich cel i dlaczego warto brać w nich udział, to pytania, które najczęściej zadają nowi adepci mantrailingu, dla których ważne jest zwieńczenie dokonań treningowych dyplomem poświadczającym zdobyte umiejętności. Cieszymy się, że o to pytacie, bo mierzalne rezultaty treningów są ważne również dla nas! W poniższym artykule postaram się przybliżyć ideę prób, które miałam przyjemność współtworzyć (z naszej kadry w pracach nad regulaminem brała udział również Agnieszka).

Próby PL MT powstały jako sposób rzetelnego sprawdzania umiejętności zespołów tropiących. Nie są one zawodami, w tym sensie, że nie zdobywamy tam miejsc na podium. Próba może być zaliczona lub niezaliczona, a jej głównym celem jest określenie obszarów, które wymagają jeszcze przetrenowania. Zaliczenie próby na danym poziomie zapewnia “awans” do wyższej klasy i pozwala na podejście do próby kolejnego stopnia. Warto jednak pamiętać, że mimo procedury double blind gwarantującej obiektywną ocenę, czy zespół samodzielnie wypracował dany ślad, największą miarą umiejętności jest powtarzalna skuteczność. Chciałabym zachęcić wszystkich do wielokrotnego poddawania się próbie, do czego wrócę pod koniec wpisu. Najpierw jednak zapraszam do przyjrzenia się dyscyplinie, której próby dotyczą.

Zacznijmy od pojęcia “tropienie użytkowe”, które wciąż  bywa mylące. Historycznie ten sposób pracy z psem wiąże się ze służbami biorącymi udział w poszukiwaniu osób zaginionych lub ściganiu przestępców. Stąd też często pojawiają się pytania, czy po naszych kursach można brać z psem udział w akcjach ratowniczych oraz, czy pies bez specjalnych predyspozycji może brać udział w zajęciach. Chciałabym więc mocno podkreślić, że w Scent Mind promujemy mantrailing (nazywany w Polsce zamiennie tropieniem użytkowym), jako dyscyplinę psiego sportu, czy też rekreacji. Nie przygotowujemy do pracy w służbach oraz dajemy możliwość treningów z każdym psem, który nie ma przeciwwskazań zdrowotnych lub behawioralnych do uprawiania umiarkowanie intensywnego sportu.

Tropienie to aktywność polegająca na podążaniu przez psa za zapachem pozostawionym przez człowieka lub inne zwierzę (podążanie tzw. “śladem”, czy “ścieżką zapachową”). “Ślad” są to więc cząstki zapachu pozostawione na trasie przejścia, w odróżnieniu od “stożka zapachowego”, który jest zapachem niesionym przez wiatr bezpośrednio od człowieka, zwierzęcia czy substancji. Jak wspomniałam, w tropieniu użytkowym szukamy ludzi, a dokładnie konkretnej osoby, której zapach pies pobiera z przedmiotu dotykanego przez nią wcześniej. Tropienie użytkowe polega więc na podążaniu śladem wskazanego człowieka. Jego główne elementy to “nawęszenie” (pobranie zapachu z przedmiotu), odtworzenie trasy przejścia oraz “oznaczenie” (wskazanie szukanej osoby).

W szerszym kontekście pracę węchową dzielimy na pracę “dolnym” i “górnym wiatrem”. Tropienie (ang. trailing lub tracking) to praca dolnym wiatrem (pies kieruje się cząstkami pozostawionymi przy podłożu), zaś praca górnym wiatrem to praca ze stożkiem zapachowym, nazywana przeszukiwaniem (ang. air scenting). Czym różni się więc tracking od trailingu? W trackingu wymagana jest duża dokładność na śladzie – pies powinien kierować się najcięższymi cząstkami zapachu i iść niemal po odciskach butów. W trailingu dopuszczalne jest posiłkowanie się lżejszymi cząstkami, które mogą osadzać się w pobliżu trasy przejścia, np. na okolicznej roślinności. W trackingu od psa wymaga się dodatkowo oznaczania przedmiotów pozostawionych na śladzie, w trailingu – wyłacznie człowieka na końcu. 

Mantrailing jest więc tropieniem (trailing) człowieka (man) przez psa, polegającym na odtworzeniu trasy konkretnej osoby, bez konieczności trzymania nosa stale wbitego w ziemię. Co ważne, mantrailing może być uprawiany niemal w każdym terenie, dlatego od początku przygotowujemy psy zarówno do pracy w terenie zielonym (lasy, łąki), jak i w mieście. Zarówno treningi, jak próby PL MT, zakładają osiąganie kolejno pewnych poziomów wtajemniczenia, którym chciałabym się przyjrzeć bliżej.

Pierwszy etap szkolenia zakłada wstępne przygotowanie przewodnika do prowadzenia psa na śladzie, w tym elementy BHP, podstawy pracy ciałem i linką, skuteczne nagradzanie, używanie kluczowych haseł. U psa budujemy na tym etapie przede wszystkim motywację do znajdowania różnych wskazanych osób i zrozumienie zadania – włączanie zmysłu węchu w celu zlokalizowania osoby, podejmowanie śladu, łączenie zapachu na przedmiocie do nawęszenia z zapachem śladu i osobą na końcu, wypracowywanie zakrętów. Celem tego etapu jest nauka podejmowania świeżych śladów 200-metrowych na miękkim podłożu i radzenie sobie z pojedynczymi miejscami decyzji. Miejscem decyzji nazywamy punkt, w którym pies może pójść w więcej, niż jednym kierunku, np. rozwidlenie ścieżek, skrzyżowanie. Na otwartej przestrzeni (las, pole, łaka) miejsca decyzji mamy właściwie co krok, więc zazwyczaj dla sprawdzenia tej umiejętności wprowadzamy zakręt na trasie. Warto pamiętać, że punkt startu również jest miejscem decyzji!

Zwieńczeniem pierwszego poziomu wyszkolenia tropowego jest próba PL MT 1. W aktualnej wersji regulaminu (z lutego 2020), próby PL MT 1 i PL MT 2 są próbami klubowymi. Oznacza to, że można je zdawać podczas treningu w ekipie, z którą ćwiczy się regularnie. Te poziomy próby są zdecydowanie najbardziej egalitarne – śmiało mogą się z nimi mierzyć zespoły, które z różnych przyczyn nigdy nie wezmą udziału w próbach ogólnopolskich. Próba klubowa zapewnia największy komfort pracy psu (i przewodnikowi), ze względu na odtworzenie warunków treningowych. Nie ma tu potrzeby dojeżdżania do innego miasta, szukania obcej osoby, czy angażowania zewnętrznej komisji. 

Próby PL MT 1 i PL MT 2 z powyższych przyczyn są dostępne niemal dla każdego zespołu po odpowiednim przygotowaniu. Mogą do nich podejść psy borykające się z różnymi wyzwaniami behawioralnymi, jak również przewodnicy, którym obce jest sportowe zacięcie i duch rywalizacji. Cały zamysł regulaminu PL MT bazuje zresztą na ograniczeniu współzawodnictwa do minimum. Zależało nam raczej na tym, by grupy z całej Polski wzajemnie dopingowały się w doskonaleniu umiejętności tropowych oraz na tym, by standardem stało się testowanie w procedurze double blind (podwójnie ślepa próba oznacza w tym wypadku, że żadna z osób idących za psem nie zna trasy pozoranta).

Czego możemy się więc spodziewać po “dwójce”? W przypadku PL MT 2 mamy już do czynienia z 300-metrowym dystansem do pokonania. Doświadczenie uczy, że na takim odcinku może trafić się już całkiem sporo rozmaitych rozproszeń, wobec czego na treningach poświęcamy dużo uwagi uodpornieniu psów na bodźce zewnętrzne podczas pracy. Ćwiczymy też z przewodnikami rozmaite strategie wspierania psa, czy też taktyki mierzenia się z wyzwaniami z otoczenia (czasem trzeba np. zrobić przerwę w pracy, by przeczekać przechodzącą akurat pieszą pielgrzymkę). Do tego dochodzi nam 20-minutowe odłożenie (czas pomiędzy ułożeniem śladu a startem psa) – oznacza to, że przypadkowi przechodnie mogą przedeptać nasz “egzaminacyjny” ślad zanim ruszymy do pracy. Wobec tego konieczne jest przećwiczenie sytuacji, w których ścieżka zapachowa naszego pozoranta nie jest najświeższym zapachem ludzkim w otoczeniu. Na “dwójce” zwiększa się też minimalna liczba decyzji (trzy, wliczając punkt startu). Co najważniejsze, próba PL MT 2 może odbywać się już w terenie lekko zurbanizowanym (choć nie musi, co zostawia furtkę dla zespołów, które z różnych powodów nie mogą trenować w mieście).

Po dojściu do poziomu PL MT 2 mamy dwie możliwe ścieżki dalszego rozwoju. Jeśli zdecydujecie się na tę “sportową”, zachęcam by równolegle przetrenować obie opcje – postaram się to uzasadnić. Najpierw jednak poświęcę kilka zdań próbom ogólnopolskim i ich specyfice.

Próby PL MT 3 – 6 to próby wzorowane na sprawdzianach umiejętności tropowych różnych organizacji (w tym służb) z wielu krajów. Z założenia obejmują one umiejętności zaawansowane plus dodatkową presję spowodowaną ich ogólnopolskim charakterem. Oznacza to, że próbę sędziuje zewnętrzna komisja, pozorant jest nieznany zespołowi, rzadko mamy okazję zdawać “na własnym podwórku”, a niejednokrotnie musimy brać pod uwagę dość długi dojazd, czyli czas spędzony przez psa w samochodzie, jak również dowiezienie psa do punktu startu obcym samochodem, w zupełnie obcym miejscu. Szczegółowe wymagania są opisane regulaminem, a uważne przyjrzenie się im zasługuje na osobny artykuł.

Całkowicie zrozumiałe jest, że nie każdy pasjonat tropienia będzie chciał porywać się na próby ogólnopolskie, a nie każdy pies udźwignie wymagane okoliczności. Tropienie ma być przede wszystkim frajdą dla zespołu – jeśli jednak macie poziom dwójkowy przetrenowany do znudzenia, a dreszcz ekscytacji dodaje Wam energii do działania, warto spróbować swoich sił choćby w PL MT 3! 

Ścieżka “sportowa” zakłada pięcie się po kolejnych szczeblach PL MT. Od 2020 roku, z wiadomych przyczyn, nie było ku temu zbyt wielu okazji, lecz nasi Klubowicze dzielnie pracują na to, by prób ogólnopolskich odbywało się coraz więcej. Jeśli tropicie w innej szkole/grupie, pamiętajcie, że próby może zorganizować każdy! 

Co jednak z zespołami, których nie kręcą wycieczki po całej Polsce, a nie chcą stać w miejscu? Według mnie doskonałym pomysłem jest różnicowanie doświadczeń na próbach poziomu PL MT 2! Dwójka dwójce nierówna, bo czym innym jest zdanie jej w głębi odludnego lasu, a czym innym na ruchliwym osiedlu. Dlatego właśnie ten poziom daje nam ogromne możliwości rozwoju i przekraczania kolejnych treningowych barier! Również dla zespołów “sportowych”, przygotowujących się do PL MT 3, świetnym rozwiązaniem będzie wielokrotne podejście do PL MT 2 w różnych warunkach. W ten sposób dajecie sobie szansę na zgeneralizowanie posiadanych umiejętności, zwiększenie puli doświadczeń swoich i psa, wyciągnięcie konstruktywnych wniosków bez ponoszenia kosztu udziału w próbach ogólnopolskich.

Uważam, że wielokrotne zaliczenie “dwójki” w różnych warunkach w niczym nie ustępuje sukcesowi odhaczonej “trójki”. Dlatego też, w duchu wspierania solidnej rekreacji, w 2023 jako Scent Mind postanowiliśmy ruszyć z wyzwaniem, dostępnym dla wszystkich szkół, grup i klubów z Polski – Wyzwaniem PL MT 2, o którym więcej informacji znajdziecie TUTAJ.

Do zobaczenia na próbach!
Magda